De lijkwade van Turijn

Edessa

Toen de apostel Johannes na Jezus’ opstanding in het lege graf kwam, zag hij slechts enkele doeken, waaronder de lijkwade en de zweetdoek. Wat er in de 5 eeuwen daarna met de lijkwade is gebeurd, is onzeker. Wat wel bekend is dat in het begin van de 6e eeuw in Edessa een opgevouwen doek werd ontdekt, die zeer waarschijnlijk dezelfde doek is als de lijkwade van Turijn.

De ontdekking van het Mandylion

Na een overstroming in het jaar 525 AD waren er herstelwerkzaamheden aan een stadsmuur van de Syrische stad Edessa, die al zo’n 3 eeuwen lang in het bezit was van het Byzantijnse Rijk. Tijdens die werkzaamheden werd in een nis boven een poort een doek ontdekt, die zodanig was opgevouwen, dat alleen een vaag gezicht zichtbaar was. Desondanks werd het herkend als een afbeelding van het gezicht van de gekruisigde Christus. Die doek staat nu bekend als het kleed van Edessa en ook als het Mandylion, wat doek betekent.

Icoon Christ Pantocrator

De afbeelding werd beschouwd als een acheropita, wat Grieks is voor niet door mensenhanden gemaakt. Tegen het eind van de 6e eeuw werd in het Egyptische Katharinaklooster het icoon Christ Pantocrator geschilderd. De afbeelding van het gezicht van Christus heeft treffende overeenkomsten met dat op de lijkwade van Turijn.

Overdracht kleed van Edessa aan Byzantium

In het jaar 639 werden delen van het Byzantijnse (= Oost-Romeinse) Rijk, waaronder de stad Edessa, veroverd door Arabische moslims. Ook zij bewaarden het kleed zorgvuldig en beschouwden het van grote waarde. In de 10e eeuw werd het Byzantijnse Rijk echter weer wat machtiger, zodat de Byzantijnen in 943 de stad Edessa belegerden. Zij waren vooral geïnteresseerd in het kleed van Edessa. Dat wilden zij hebben in ruil voor vrijlating van honderden krijgsgevangenen, zilver en de garantie dat Edessa niet meer zal worden aangevallen. Uiteindelijk gaf Edessa toe en werd het Mandylion aan de Byzantijnen overgedragen.

De lijkwade 3 x opgevouwen, zodat 1/8 nog zichtbaar is	Koning Agbar ontvangt een portret van Christus

Een jaar later komt het Mandylion in Constantinopel aan en wordt Constantijn VII keizer van het Oost-Romeinse Rijk. Deze keizer is zo verguld dat het belangrijkste relikwie in zijn bezit is dat hij in 945 gouden munten laat slaan met op de ene zijde zijn hoofd afgebeeld en op de andere zijde de beeltenis van Christus.
Enkele jaren later wordt in het Egyptische Katharinaklooster een schilderij gemaakt van de Syrische koning Agbar, die volgens de legende de Doctrine van Addai in ±33 AD een portret van Christus ontving. De 3 x opgevouwen lijkwade kan heel goed gebruikt zijn voor het maken van het schilderij.

In de loop der eeuwen zijn er verschillende iconen gemaakt gebaseerd op het Mandylion: een afbeelding van Christus gezicht met halflang golvend haar en een baard.

Hongaars gebedsprent (1192) met gekruiste handen en pokerholes	Gekruiste handen en pokerholes - lijkwade

Een heel andere afbeelding bevindt zich in een Hongaars gebedenboek, het zogenaamde Pray Manuscript, gedateerd rond 1192. De bovenste tekening is onmiskenbaar gebaseerd op wat nu de lijkwade van Turijn heet: gekruiste handen, de duimen van de handen zijn niet te zien. En in het onderste tekening bevindt zich linnen met 4 brandgaatjes in een L-vorm, precies zoals de zgn. "pokerholes" op de lijkwade van Turijn.

Van 1202-1204 vond de vierde kruistocht plaats. Deze richtte zich echter niet op Jeruzalem, maar op Constantinopel. In 1204 werd deze stad veroverd en geplunderd door kruisvaders. Onder hen bevonden zich ridders van de orde van de tempeliers. Tot 1262 regeerde er een Latijns keizerrijk in Constantinopel, terwijl de Byzantijnse keizer regeerde vanuit Nicea. Daarna resideerde de Byzantijnse keizer weer te Constantinopel. Sinds de plundering van Constantinopel is van het kleed van Edessa als zodanig niets meer vernomen.